အက္တမ္အရြယ္အစား

အက္တမ္သည္ ပရိုတြန္၊ ႏ်ဴထရြန္ႏွင့္ အီလက္ထရြန္မ်ားျဖင့္ ဖြဲ႕စည္းထားသည္။ ( ပရိုတြန္၊ ႏ်ဴထရြန္၊ အီလက္ထရြန္ ရွာနည္းၾကည္႕ရန္။ ) အက္တမ္အမွတ္စဥ္ ၾကီးလာသည္ႏွင့္ ႏ်ဴကလီယြန္မ်ား ျဖစ္သည္႕ ပရိုတြန္၊ ႏ်ဴထရြန္ အေရအတြတ္မ်ားလာသကဲ့သို႕၊ ႏ်ဴကလိယက္စ္ကို လွည္႕ပတ္ေနေသာ အီလက္ထရြန္မ်ား မ်ားျပားလာၿပီး အက္တမ္၏ အရြယ္အစားမွာလည္း ၾကီးမားလာသည္။ အက္တမ္အလွည္႕က် ဇယားတြင္ Group ( တုိင္ ) ၈ ခုႏွင့္ Period ( တန္း ) ၇ ခုတြင္ ျဒပ္စင္မ်ားကို စနစ္တက် စီစဥ္ထားသည္။ 

Period 1 တြင္ အီလက္ထရြန္ပတ္လမ္း တစ္ခုရွိသည္။ Period 2 တြင္ အီလက္ထရြန္ပတ္လမ္း ၂ခုရွိသည္။ စသည္ျဖင့္ Period 7 တြင္ အီလက္ထရြန္ ပတ္လမ္း ၇ခုရွိသည္။ Period အေရအတြတ္ မ်ားလာသည္ႏွင့္ ပရိုတြန္၊ အီလက္ထရြန္ အေရအတြတ္မ်ား မ်ားျပားလာၿပီး၊ အက္တမ္အရြယ္အစား ၾကီးမားလာသည္။ ထုိ႕ေၾကာင့္ Group တူလွ်င္ Period မ်ားေလေလ အက္တမ္အရြယ္အစားၾကီးေလေလ ျဖစ္သည္။

Li < Na < K < Rb < Cs < Fr

Atomic Size

အထက္တြင္ ဆိုခဲ့ျပီးတုိင္း Period တူလွ်င္ ပတ္လမ္းအေရအတြတ္ တူညီသည္။ Period 2 ရွိ ျဒပ္စင္မ်ားတြင္ အီလက္ထရြန္ပတ္လမ္းႏွစ္ခု ရွိသည္။ သို႕ရာတြင္ ပရိုတြန္ အေရအတြတ္ႏွင့္ အီလက္ထရြန္ပတ္လမ္းအတြင္း ျဖည္႕၀င္ေနေသာ အီလက္ထရြန္ အေရအတြတ္မွာမူ ကြဲျပားသည္။ Atomic number = number of protons = number of electrons ျဖစ္သည္။ Period 2 ရွိ ျဒပ္စင္မ်ားမွာ Li, Be, B, C, N, O, F, Ne တို႕ျဖစ္ၾကသည္။ လီသီယမ္တြင္ ပရိုတြန္ႏွင့္ အီလက္ထရြန္ သံုးလံုးစီရွိၾကသည္။ ေဘရီယမ္တြင္ ပရိုတြန္၊ အီလက္ထရြန္ အေရအတြတ္ ေလးလံုးစီ၊ အစဥ္လိုက္အားျဖင့္ နီယြန္တြင္ ၁၀လံုးစီ အသီးသီးရွိသည္။ လွ်ပ္စစ္သီအိုရီအရ တူညီေသာ လွ်ပ္စစ္ေဆာင္ အမႈန္မ်ား အခ်င္းခ်င္း တြန္းကန္ၿပီး၊ မတူညီေသာ လွ်ပ္စစ္ေဆာင္ အမႈန္မ်ား အခ်င္းခ်င္း ဆြဲငင္ေနၾကသည္။ အက္တမ္အမွတ္စဥ္ မ်ားျပားလာသည္ႏွင့္ ပရိုတြန္ႏွင့္ အီလက္ထရြန္ အေရအတြတ္္လည္း မ်ားလာၿပီး၊ ၄င္းတို႕ အခ်င္းခ်င္းဆြဲငင္မႈ႕ေၾကာင့္ အီလက္ထရြန္ ပတ္လမ္းလည္း ေသးငယ္သြားသည္။ ထုိ႕ေၾကာင္ ပတ္လမ္းအေရအတြတ္တူေသာ Period မ်ားတြင္ အက္တမ္အမွတ္စဥ္ ၾကီးပါက အက္တမ္ အရြယ္အစား ေသးငယ္သည္။ Period တစ္ခုတြင္ လက္ယာဘက္ေရာက္ေလေလ အက္တမ္အရြယ္အစား ေသးငယ္ေလေလ ျဖစ္သည္။

Li > Be > B > C > N > O > F > Ne

မူလအက္တမ္ႏွင့္ အိုင္းယြန္း ႏိႈင္းယွဥ္ျခင္း

Ca အက္တမ္တြင္ ပရိုတြန္ႏွင့္ အီလက္ထရြန္ အေရအတြတ္ ႏွစ္ဆယ္စီရွိၾကသည္။ Ca⁺ တြင္ အီလက္ထရြန္ အေရအတြတ္ တစ္လံုးေလွ်ာ႕နည္းသြားသည္။ Ca²⁺ သည္ အီလက္ထရြန္ ႏွစ္လံုးေလွ်ာ႕နည္းသည္။ အီလက္ထရြန္ အေရအတြတ္ ေလွ်ာ႕နည္းလာသည္ႏွင့္ အီလက္ထရြန္ပတ္လမ္းတြင္း လွည္႕ပတ္ေနေသာ ဓာတ္မေဆာင္ အီလက္ထရြန္မ်ား အခ်င္းခ်င္း တြန္းကန္မႈ႕ ေလွ်ာ႕နည္းသြားၿပီး၊ ႏ်ဴကလိယက္စ္တြင္းရွိ ဓာတ္ဖိုေဆာင္ ပရုိတြန္မ်ား၏ ဆြဲအားမ်ားျပားလာၿပီး အက္တမ္အရြယ္အစား ေသးငယ္သြားသည္။ ထုိ႕ေၾကာင့္ ဓာတ္ဖုိေဆာင္ အုိင္းယြန္းမ်ားသည္ မူလ အက္တမ္ထက္ အရြယ္အစားေသးငယ္ၾကသည္။

Ca > Ca⁺ > Ca²⁺

 

ဖလိုရင္းအက္တမ္တြင္ ပရိုတြန္၊ အီလက္ထရြန္ အေရအတြတ္ ၉လံုးစီရွိၾကသည္။ F^- တြင္ အီလက္ထရြန္ တစ္လံုးတိုးလာၿပီး၊ အီလက္ထရြန္ ပတ္လမ္းအတြင္း ၄င္းတို႕ အခ်င္းခ်င္း တြန္းကန္္မႈ႕ ပိုလာၿပီး၊ အက္တမ္၏ အရြယ္မွာလည္း ၾကီးမားလာသည္။ ထုိ႕ေၾကာင့္ ဓာတ္မေဆာင္ အုိင္းယြန္းမ်ားသည္ မူလအက္တမ္ထက္ အရြယ္အစား ၾကီးမားၾကသည္။

F < F ^-

Br < Br ^-