ႏိုဘယ္လ္ဆု

Alfred Nobel ( 1833-1896 )

စာဖတ္ပရိသတ္မ်ား ဗဟုသုတ အလို႕ဌာ ႏုိဘယ္လ္ဆု ေပၚေပါက္လာပံု (သို႕) အဲဖရက္ ႏုိဘယ္လ္ (Alfred Nobel) အေၾကာင္း ေရးသား လုိက္ပါတယ္။အဲဖရက္ ႏိုဘယ္လ္ကို ပထမဆံုး ဒိုင္းနမိုက္ တီထြင္သူ၊ ႏုိဘယ္လ္ဆု ခ်ီးျမွင့္ခဲ့သူ အျဖစ္ လူသိမ်ားပါတယ္။ အဲဖရက္ ႏုိဘယ္လ္ဟာ စက္မႈ႕ ပညာရွင္၊ ဓာတုပညာရွင္၊ တီထြင္သူ  တစ္ေယာက္ ျဖစ္ပါတယ္။ ဓာတ္ခြဲခန္းမွာ ျပဳလုပ္ ရယူ ထားတဲ့ ( Synthetic Element ) ျဒပ္စင္ တစ္ခုရဲ႕ အမည္ကို အဲဖရက္ ႏုိဘယ္လ္အား ဂုဏ္ျပဴေသာ အားျဖင့္ ႏုိဘယ္လ္လီယမ္ ( Nobelium ) လို႕ သတ္မွတ္ခဲ့ ျပန္ပါေသးတယ္။

အဲဖရက္ ႏုိဘယ္လ္ကို ဆြီဒင္ႏုိင္ငံ၊ စေတာ့ဟုမ္းျမိဳ႕ ( Stockholm )၊ အင္ဂ်ီနီယာ မိသားစက ေပါက္ဖြားလာတာပါ။ ၁၈၄၂ ခုႏွစ္၊  ႏုိဘယ္လ္ ၉ႏွစ္သား အရြယ္မွာ ဖခင္ အလုပ္လုပ္ကိုင္ရာ ရုရွားႏိုင္ငံ၊ စိန္႕ပီတာစပတ္ျမိဳ႕ သို႕ေျပာင္းေရႊ႕ ေနထုိင္ ခဲ့ၾကပါတယ္။ စိန္႕ပီတာစပတ္ျမိဳ႕မွာ ေအာ္ဂဲနစ္ ဓာတုပညာရွင္ ပေရာ္ဖက္ဆာ နီကာလိုင္း နီကာလိုင္းရက္ဘိခ်္ ဇီနင္ ( Николай Николаевич Зинин ) ထံ ဓာတုေဗဒ ပညာ သင္ယူခဲ့ပါတယ္။ ႏိုဘယ္လ္ ၁၈ႏွစ္သား အရြယ္မွာ အေမရိကန္ႏုိင္ငံမွာ ဓာတုေဗဒ ပညာကို  ေလးႏွစ္ၾကာ သင္ယူခဲ့ၿပီး၊ John Ericsson ( အင္ဂ်ီနီယာ ပညာရွင္၊ တီထြင္သူ ) ထံမွာ အခ်ိန္ပိုင္း အလုပ္ လုပ္ကိုင္ခဲ့ပါတယ္။ 

ဒိုင္းနမိုက္

ႏုိဘယ္လ္သည္ ေပါက္ကြဲေစေသာ ႏုိက္ထရို ဂလိုင္ဇရင္း ( Nitroglycerine )ကို စိတ္၀င္တစား စမ္းသပ္ ေလ့လာ လုပ္ကိုင္ ခဲ့တာပါ။ ထိုသို႕ စမ္းသပ္ လုပ္ကိုင္ရင္း ၁၈၆၄ ခုႏွစ္တြင္ စေတာ့ဟုမ္းရွိ Heleneborg စက္ရံုတြင္ ေပါက္ကြဲမႈ႕ ျဖစ္ၿပီး၊ ႏုိဘယ္လ္ ညီ Emil  အပါအ၀င္ ေျခာက္ဦး အသက္ ဆံုးရံႈးခဲ့ၾကပါတယ္။ 

Heleneborg in Stockholm

ႏုိဘယ္လ္ဟာ ဒိုင္းနမိုက္ စက္ရံု အမ်ားအျပား တည္ေဆာက္ၿပီး၊  ထုတ္လုပ္ ေရာင္းခ်ရာ သန္းၾကြယ္ သူေဌးၾကီး ျဖစ္လာခဲ့ပါတယ္။ ဒိုင္းနမိုက္ကို စစ္ပြဲမ်ားမွာ အဓိကထား သံုးစြဲခဲ့ ၾကတာပါ။  ႏုိဘယ္လ္ဟာ ညီငယ္ Emil ႏွင့္ အသက္ေပါင္းမ်ားစြာ ေသေၾကခဲ့ျခင္း၊ စစ္ပြဲမ်ား ျဖစ္ပြားခဲ့ျခင္း အေပၚမ်ားစြာ မိမိနဲ႕ တာ၀န္မကင္းေၾကာင္း သိလာရတဲ့အခါ စိတ္မေကာင္း ၾကီးစြာျဖစ္ခဲ့ရပါတယ္။ ဒါေၾကာင့္ ၁၈၉၅ ခုႏွစ္၊ ျပင္သစ္ႏုိင္ငံ၊ ပဲရစ္ျမိဳ႕တြင္ သူ၏ ေနာက္ဆံုး ေသတမ္းစာကို လက္မွတ္ ေရးထုိးခဲ့ပါတယ္။ ႏိုဘယ္လ္ဆု အျဖစ္သတ္မွတ္ၿပီး၊ ရန္ပံုေငြမွ ရရွိလာေသာ အတိုးေငြမ်ားႏွင့္ ကမာၻတစ္၀ွမ္း ဓာတုပညာရပ္၊ ရူပပညာရပ္၊ ေဆးပညာရပ္ (သို႕) ဇီ၀ကမၼေဗဒ၊ စာေပ ႏွင့္ ျငိမ္းခ်မ္းေရး နယ္ပယ္မ်ား အတြတ္ လူသား အက်ိဳးျပဳ လုပ္ငန္းမ်ားတြင္ ေအာင္ျမင္စြာ လုပ္ေဆာင္ ႏုိင္သူမ်ားကို စီစစ္ေရြးခ်ယ္ကာ ၁၉၀၁ ခုႏွစ္မွ စတင္၍ ႏိုဘယ္လ္ ကြယ္လြန္ခဲ့သည္႕ ေအာက္တိုဘာ ၁၀ရက္ေန႕တြင္ ႏွစ္စဥ္ ႏိုဘယ္လ္ဆု ခ်ီးျမွင့္ခဲ့ပါတယ္္။ ၁၉၆၉ ခုႏွစ္မွ စတင္ကာ အဲဖရက္ ႏိုဘယ္လ္ အား သတိရလြမ္းဆြတ္၍ စီးပြားေရး ပညာ ႏိုဘယ္လ္ဆုကို ခ်ီးျမွင့္ခဲ့ျခင္း ျဖစ္ပါတယ္္။ ႏိုဘယ္လ္ဆုရွင္သည္ ဒီပလိုမာ၊ ဆြဲျပားႏွင့္၊ ဆုေၾကးေငြ ပမာဏ ေဖာ္ျပထားေသာ ဆုလက္မွတ္တို႕ ရရွိပါတယ္။

ႏိုဘယ္လ္ ေသတမ္းစာ

ဓာတုပညာရပ္ ( Nobel Prize in Chemistry )၊ ရူပပညာရပ္ ( Nobel Prize in Physics )၊ စီးပြားေရးပညာရပ္ ( Prize in Economic Sciences )၊ မ်ားအတြတ္ လူသား အက်ိဳးျပဳ လုပ္ငန္းမ်ားမွာ၊ ထူးခၽြန္စြာ လုပ္ေဆာင္ႏုိင္သူမ်ားကို ေတာ္၀င္ ဆြီဒင္ အကယ္ဒမီ သိပၸံေက်ာင္း ( The Royal Swedish Academy of Sciences ) မွ စီစစ္ ေရြးခ်ယ္ၿပီး ဆုခ်ီးျမွင့္ပါတယ္။

ေဆးပညာရပ္ (သို႕) ဇီ၀ကမၼေဗဒ ပညာရပ္ဆိုင္ရာ (Nobel Prize in Physiology or Medicine) ႏိုဘယ္လ္ဆုကို ကာရိုလင္စကာ ေကာလိပ္ ( The Nobel Assembly at Karolinska Institutet ) မွ ေရြးခ်ယ္ပါတယ္။

စာေပပညာရပ္ဆိုင္ရာ (Nobel Prize in Literature) ႏုိဘယ္လ္ဆုကို ( The Swedish Academy) မွ ဆုခ်ီးျမွင့္ပါတယ္။

ႏိုဘယ္လ္ ေသတမ္းစာအရ ျငိမ္းခ်မ္ေရး ႏုိဘယ္လ္ဆုကို  ႏုိင္ငံမ်ားအၾကား အင္အားစုမ်ားကို စစ္ေျပျငိမ္းေစျခင္း၊ ထိပ္တိုက္ ရင္ဆိုင္မႈ႕ ေလွ်ာ႕ပါးေစျခင္း၊ ျငိမ္းခ်မ္းေရး ျမွင့္တင္သူႏွင့္၊ ထိန္းသိမ္း ႏုိင္သူတို႕ကို ေရြးခ်ယ္ ခ်ီးျမွင့္ခဲ့တာပါ။ ေသတမ္းစာအရ ျငိမ္းခ်မ္ေရး  ႏိုဘယ္လ္ဆုကို ပါလီမန္မွ ခ်ီးျမွင့္ရမည္ဟု ေရးသားခဲ့ျခင္းေၾကာင့္၊ ႏွစ္စဥ္ ေနာ္ေ၀ႏုိင္ငံ ေအာ္စလိုျမိဳ႕တြင္ ဆုေပးပြဲ အခမ္းအနားျဖင့္ ခ်ီးျမွင့္ပါတယ္။ ျငိမ္းခ်မ္းေရး ႏိုဘယ္လ္ဆု (Nobel Peace Prize)  ကို ( The Norwegian Nobel Committee elected by the Norwegian Parliament ) မွ ခ်ီးျမွင့္သည္။