အက္စစ္မိုး

" မိုးရြာရင္၊ မိုးေရခ်ိဳးမယ္။

ေမေမလာရင္၊ ႏုိ႕စို႕မယ္။

ေဖေဖလာရင္၊ အုန္းသီးခြဲစားမယ္။ "

ဒီကဗ်ာေလးကေတာ့ ကေလးဘ၀မွာ မိုးရြာထဲ ေပ်ာ္ေပ်ာ္ပါးပါး၊ ေအာ္ဆို ခဲ့ၾကတာပါ။ ကေလး ဘ၀မွာ မိုးရြာရင္ ေတာ္ေတာ္ ေပ်ာ္ပါတယ္။ မိုးရြာထဲမွာ သီခ်င္းေတြ ေအာ္ဟစ္ သီဆိုရင္း၊ ခုန္ေပါက္ ေဆာ့ကစား ခဲ့ၾကတာပါ။ မိုးသီးေတြ က်ရင္ အလုအယက္ ေျပးေကာက္ရင္း စားခဲ့ၾကပါတယ္။ အဖြား ကဆိုရင္ မ်က္စဥ္းေတာင္ ခပ္လိုက္ ပါေသးတယ္။ စာဖတ္သူ့ ေတြးဖူးလား မသိဘူး။ Maung Chem ေတာ့ မိုးနဲ႕ ပတ္သတ္ၿပီး၊ အေတြးတစ္ခု ေတြးခဲ့ဘူးတယ္။ မိုးေတြဟာ ဟိုးေကာင္းကင္ အေ၀းၾကီးက မိုးတိမ္ၾကီး ေတြကေန က်လာဆိုတာပဲ သိတယ္။ ေကာင္းကင္ၾကီးက ဘယ္ေလာက္ ျမင့္တယ္၊ မိုးဘာေၾကာင့္ ရြာတယ္ဆိုတာ မသိပါဘူး။ Maung Chem ေတြးတာက ေကာင္းကင္ကက်လာတဲ့ မိုးေရေတြဟာ သန္႕မယ္ ဆိုတာပါပဲ။ 

ျမစ္ ေခ်ာင္း အင္း အုိင္ ပင္လယ္ သမုဒၵရာ မ်ားမွ ေရမ်ား ေန၏ အပူေၾကာင့္ အေငြပ်ံကာ ေလထုထဲတြင္ ( Atmosphere ) မိုးတိမ္မ်ား အျဖစ္ ေျပာင္းလဲ ေရာက္ရွိ သြားတယ္။ မုိးတိမ္မ်ား ေလထုထဲတြင္ တျဖည္းျဖည္း ျမင့္တတ္ သြားရာမွ ေအးလာၿပီး၊ ေနာက္ဆံုး မိုးအျဖစ္ရြာခ် ပါတယ္။ မိုးရြာခ်ျခင္း နမူနာကို အိမ္တြင္ စမ္းသပ္လုပ္ကိုင္ ႏုိင္ပါတယ္။ ေရေႏြးကရားအိုးကို ဆူပြက္ေအာင္ က်ိဳခ်က္ လိုက္ေသာအခါ၊ ေရေႏြးေငြ႕မ်ား ထြတ္လာပါတယ္္။ ထြတ္လာေသာ ေရေႏြးေငြ႕မ်ား၏ လမ္းေၾကာင္းကို ပန္ကန္ျပားျဖင့္ တားဆီးလုိက္ပါ။ ေအးေသာအခါ ေရေပါက္မ်ား အျဖစ္ ေျပာင္းလဲသြားပါတယ္။ ၄င္းျဖစ္စဥ္ကို ေငြ႕ရည္ဖြဲ႕ျခင္း ( Condensation ) ဟုေခၚပါတယ္။

အက္စစ္မိုး အေၾကာင္း မေျပာခင္ အက္စစ္ ေဘ့စ္ နဲ႕ ဓာတ္ျပယ္တဲ့ အေျခအေန pH အေၾကာင္းကို သိရန္ လိုပါတယ္။ pH ဆိုသည္မွာ ေပ်ာ္ရည္မ်ားအတြင္း ဟိုက္ဒရိုဂ်င္ အိုင္းယြန္း H+ ပါ၀င္ကိန္း ကိုဆိုလိုျခင္း ျဖစ္ပါတယ္။ pH - 7 သည္ ေသာက္သံုးႏုိင္ေသာ အဆင့္ ေရ ျဖစ္ပါတယ္။ pH - 7 ေအာက္ ေလွ်ာ႕နည္း သြားလွ်င္ အက္စစ္  ( Acid ) အေျခအေန ျဖစ္သြားၿပီး၊ pH - 7 ထပ္ျမင့္လွ်င္ ေဘ့စ္ ( Base ) အေျခအေန ျဖစ္သြားပါတယ္။ သဘာ၀တြင္ ေရသန္႕ pH - 7 အေျခအေနကို ေတြ႕ရွိရမွာ မဟုတ္ပါဘူး။

စက္မႈ႕ ဖြံ႕ျဖိဳးလာသည္ႏွင့္ အမွ် လွ်ပ္စစ္ ဓာတ္အားေပး စက္ရံုမ်ား၊ ေက်ာက္မီးေသြး စက္ရံုမ်ား။ စက္ရံု အလုပ္ရံုမ်ားႏွင့္၊ သယ္ယူ ပို႕ေဆာင္ေရး ယာဥ္မ်ား၊ မွ ထုတ္လႊတ္ေသာ ကာဗြန္ဒိုင္ ေအာက္ဆိုဒ္ ဓာတ္ေငြ႕၊ ဆာလဖာဒိုင္ ေအာက္ဆိုဒ္ ဓာတ္ေငြ႕၊ ႏုိ္က္ထရိုဂ်င္ ေအာက္ဆိုဒ္ ဓာတ္ေငြ႕မ်ား သည္ ေလထုထဲရွိ ေရခိုးေရေငြ႕မ်ားႏွင့္ ေပါင္းစပ္ၿပီး၊ အက္စစ္မိုး အျဖစ္ ရြာခ်ျခင္း ပါပဲ။

မီးေတာင္ေပါက္ကြဲျခင္း

လွ်ပ္စီး လက္ျခင္း

လူတို႕ ပေယာဂ ေၾကာင့္သာမဟုတ္၊ သဘာ၀ တြင္လည္း ထိုေအာက္ဆိုဒ္မ်ား ထုတ္လႊတ္ လွ်က္ရွိပါတယ္။ မီးေတာင္ ေပါက္ကြဲျခင္း၊ သဘာ၀ သစ္ေတာမ်ား မီးေလာင္ျခင္း၊  တို႕ေၾကာင့္ ဆာလဖာ ဒိုင္ေအာက္ဆို္ဒ္ ဓာတ္ေငြ႕မ်ား၊ ကာဗြန္ဒိုင္ ေအာက္ဆိုဒ္ ဓာတ္ေငြ႕မ်ား ထြတ္ရွိပါတယ္။ လွ်ပ္စီး လက္ေသာအခါ ထြတ္ရွိေသာ အပူဟာ ေလထုထဲရွိ ႏုိက္ထရိုဂ်င္ ကို ႏုိက္ထရိုဂ်င္ ေအာက္ဆိုဒ္ အျဖစ္ ေျပာင္းလဲ ေစပါတယ္။ ေလထုထဲတြင္ ထုထည္အားျဖင့္ ႏုိက္ထရိုဂ်င္ ဓာတ္ေငြ႕ 78% ပါ၀င္ပါတယ္။

ဒါေတြကေတာ့ ဓာတုညီမွ်ျခင္းအရ အက္စစ္ ေအာက္ဆိုဒ္မ်ား ေရနဲ႕ ဓာတ္ျပဳၿပီး၊ အက္စစ္ျဖစ္ျခင္းပါပဲ။

CO₂ (g) + H₂O (l) = H₂CO₃ (l)          Carbonic acid

SO₂ (g) + H₂O (l) = H₂SO₃ (l)           Sulphurous acid

SO₃ (g) + H₂O (l) = H₂SO₄ (l)           Sulphuric acid

N₂O₃ (g) + H₂O (l) = 2HNO₂ (l)        Nitrous acid

N₂O₅ (g) + H₂O (l) = 2HNO₃ (l)         Nitric acid      

     

Trees killed by acid

  

Effect of acid rain on statues

အက္စစ္မိုး ရြာခ်ျခင္းေၾကာင့္ ကုန္းေန ေရေန သတၱ၀ါမ်ားနဲ႕ အပင္မ်ား အတြတ္ မ်ားစြာ အႏာၱရာယ္ ရွိပါတယ္။ အက္စစ္မိုး ရြာခ်ျခင္းေၾကာင့္ သစ္ေတာမ်ား ျပဳန္းတီးေစၿပီး၊ ေျမထု  ပ်က္စီးေစပါတယ္။ ေရေန သတၱ၀ါ မ်ားအတြတ္ သာမက  ေရကို မွီခုိ အားထားေန၇ေသာ လူႏွင့္ တိရိစာၦန္ မ်ားအတြတ္ ေရထုညစ္ညမ္း ေစသည္။ ဆာလဖ်ဴရစ္ အက္စစ္မိုး ရြာခ် ျခင္းေၾကာင့္ ကယ္လ္ဆီယမ္ ကာဗြန္နိတ္ ( CaCO₃ ) ထံုးေက်ာက္ မ်ားကို ပ်က္ဆီး ေစသည္။

 CaCO₃ (s) + H₂SO₄ (aq) = CaSO₄ (aq) + CO₂ (g) + H₂O (l)
စာဖတ္ ပရိသတ္မ်ား အက္စစ္မိုးနဲ႕ ပတ္သတ္ၿပီး၊ ဗဟုသုတ ရေစရန္ ရည္ရြယ္ကာ ေရးသားလိုက္ရပါေတာ့တယ္။